Pierwsi chętni, którzy złożyli wniosek o rejestrację w Rejestrze Fundacji Rodzinnych musieli wykazać się cierpliwością w oczekiwaniu na wpis fundacji do RFR, z uwagi na brak wdrożenia odpowiedniego teleinformatycznego systemu rejestracji. Dopiero po ponad dwóch miesiącach od wejścia w życie ustawy i złożenia pierwszych wniosków system rejestracji fundacji rodzinnych zaczął funkcjonować, a rejestracja pierwszych fundacji rodzinnych zakończyła się sukcesem. Jak proces rejestracji wygląda w praktyce i z czym fundatorzy fundacji rodzinnych muszą się mierzyć?

 

Utrudnienia w toku rejestracji fundacji

 

W odróżnieniu od KRS rejestracją fundacji rodzinnych zajmuje się tylko jeden sąd – Wydział Cywilny Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim. W wydziale tym nie wyodrębniono jednostki, która miałaby się zajmować wyłącznie prowadzeniem Rejestru Fundacji Rodzinnych i nie utworzono  dodatkowych wakatów na te potrzeby, co powoduje wydłużenie oczekiwania na wpis do RFR. Jednocześnie na proces rejestrowy wpływa specyfika fundacji rodzinnej i rozbudowany oraz złożony charakter jej statutu. Proces rejestracji jest dodatkowo utrudniony przez braki systemowe i legislacyjne, które wpływają na jego czaso- i pracochłonność. Idealnym przykładem tego jest wprowadzenie przez ustawę o fundacji rodzinnej zakazu sprawowania  funkcji członka zarządu przez osoby skazane za określone przestępstwa i nieudostępnienie sędziom narzędzi, które umożliwiałyby formalną weryfikację spełnienia tego wymogu. Sąd rejestrowy zmuszony jest do wzywania do przedłożenia odpowiednich zaświadczeń a fundacje dosyłają dokumenty, chociaż przepisy regulujące rejestrację fundacji rodzinnych nie wprowadzają wprost obowiązku przedkładania zaświadczenia o niekaralności członków zarządu.

 

Brak zasady jednego okienka – odrębne wnioski o NIP i REGON

 

Fundatorzy i profesjonaliście wspierający ich w założeniu fundacji rodzinnej, muszą mierzyć się dodatkowo z brakiem zasady jednego okienka. W przypadku podmiotów wpisanych do KRS i CEIDG, NIP i REGON nadawane są przedsiębiorcom „automatycznie”, komunikacja pomiędzy sądami rejestrowymi i urzędami następuje bezpośrednio, a liczba wymaganych formularzy i dokumentów do złożenia została skutecznie ograniczona. Jednak fundacja rodzinna musi samodzielnie złożyć wnioski do urzędu skarbowego i urzędu statystycznego w celu nadania jej odpowiednich numerów, co kreuje liczne problemy zarówno po stronie fundatorów, jak i urzędników. Sytuacja wygląda podobnie w bankach, które choć oferują już rachunki bankowe dla fundacji rodzinnej, nie do końca rozumieją charakter tego podmiotu, w szczególności „formy” fundacji rodzinnej w organizacji, zasad jej reprezentacji i braku wpisu fundacji rodzinnej do KRS. Urzędnicy i bankowcy często wzywają do przedłożenia dodatkowych dokumentów, które formalnie nie są wymagane, w tym statutu fundacji rodzinnej, który jako dokument zawierający istotne informacje w zakresie struktury biznesu i zarządzania nim, nie powinien być udostępniany, gdy nie jest to konieczne.

 

Brak dostępu do danych fundacji rodzinnych

 

Funkcjonowanie fundacji rodzinnej w obrocie gospodarczym jest utrudnione również z uwagi na ograniczoną jawność RFR. Choć każdy ma prawo otrzymać poświadczone odpowiednie odpisy z tego rejestru, to z uwagi na brak ogólnodostępnego systemu teleinformatycznego, weryfikacja danych fundacji jest problematyczna i czasochłonna, ponieważ wymaga złożenia wniosku do sądu rejestrowego wraz z opłatą. Oznacza to, że uzyskanie potwierdzenia danych rejestrowych fundacji rodzinnej aktualnych na chwilę zawarcia transakcji jest niemal niemożliwe. Ma to znaczny wpływ dla pewności obrotu i jest niecodzienną sytuacją, gdyż jesteśmy przyzwyczajeni do możliwości weryfikacji danych podmiotów gospodarczych w szybki i łatwy sposób, co zapewnia nam aktualizowany na bieżąco system teleinformatyczny KRS i CEIDG.

Wnioski

Fundacja rodzinna jest swojego rodzaju rewolucją na polskim rynku i od samego początku cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem. Jak to zwykle jednak bywa przy wprowadzaniu nowych rozwiązań, na drodze sprawnego działania stoją braki formalne i proceduralne. Środki, które powinny prowadzić do usprawnienia postępowania rejestrowego to w szczególności zwiększenie liczby pracowników sądu rejestrowego, zapewnienie sądowi dostępu do danych KRK oraz wprowadzenie zasady jednego okienka. W tym zakresie samorządy prawnicze oraz organizacje przedsiębiorców z inicjatywy Adama Mariańskiego wystosowały wspólną petycję do Ministra Sprawiedliwości. Niestety brak jest informacji o planach ustawodawcy nakierowanych na usunięcie trudności procesu rejestracji fundacji rodzinnych. 

 

Katarzyna Rozenberg
Radca prawny w Mariański Group