Fundacja rodzinna podlega zgłoszeniu do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych. Grono osób podlegających zgłoszeniu do CRBR jest bardzo szerokie, jednak stosunkowo łatwe do ustalenia, ponieważ nie wymaga liczenia wartości procentowej udziałów i głosów, jak to ma miejsce w przypadku spółek.
W przypadku fundacji rodzinnych katalog osób, które podlegają zgłoszeniu jako beneficjenci rzeczywiści, został określony przez ustawodawcę. Są to zarówno fundatorzy, członkowie zarządu, członkowie rady nadzorczej (jeśli została ustanowiona), jak i beneficjenci tej fundacji. Jedną z konsekwencji rodzinnego charakteru fundacji jest to, że jej beneficjenci często są małoletni. Oni również podlegają zgłoszeniu do rejestru beneficjentów rzeczywistych, jednak z uwagi na to, że nie posiadają pełnej zdolności do czynności prawnych, a ich uprawnienia względem fundacji wykonuje przedstawiciel ustawowy – ta osoba także powinna być ujawniona w CRBR. Ponadto zgłoszeniu do rejestru podlegają inne osoby, które sprawują kontrolę nad fundacją albo posiadają uprawnienia lub obowiązki równoważne z wyżej wymienionymi osobami. Jednak należy przyjąć, że identyfikacja tych dodatkowych beneficjentów rzeczywistych jest mało prawdopodobna (i wymagałaby szczegółowej analizy okoliczności i statutu fundacji rodzinnej).
Przy dokonywaniu zgłoszenia należy mieć na uwadze, że w przypadku występowania jednego z beneficjentów rzeczywistych w kilku rolach, każda z nich powinna znaleźć odzwierciedlenie we wpisie do CRBR. Przykładowo zatem wpis dotyczący fundatora, który jest jednocześnie członkiem zarządu, beneficjentem oraz opiekunem prawnym małoletniego beneficjenta, powinien uwzględniać aż 4 rodzaje uprawnień.
Na dokonanie odpowiedniego zgłoszenia członkowie zarządu mają 14 dni od powstania fundacji, czyli od dnia jej wpisu do rejestru fundacji rodzinnych. Należy jednak pamiętać również o obowiązku aktualizacji danych beneficjentów rzeczywistych w razie wystąpienia zmian, co będzie miało miejsce np. w przypadku zmiany danych osobowych zgłoszonych już osób, jak również przy zmianie członków zarządu fundacji oraz w razie nabycia statusu beneficjenta przez nową osobę, co może mieć miejsce każdorazowo przy narodzeniu kolejnych zstępnych fundatora. Czujność w zakresie dokonywania terminowych zgłoszeń do CRBR ma to znaczenie, że członek zarządu fundacji rodzinnej, który nie dopełnił obowiązku zgłoszenia lub aktualizacji informacji w terminie ustawowym lub podał informacje niezgodne ze stanem faktycznym, podlega karze pieniężnej w wysokości do 1 mln zł.
Samo zgłoszenie beneficjentów rzeczywistych fundacji rodzinnej CRBR nie wyczerpuje jednak tematu tego wpisu. Dużo bardziej skomplikowaną kwestią, o której należy pamiętać, jest analiza grona beneficjentów rzeczywistych w spółkach, w których fundacja rodzinna posiada udziały. Wraz z wniesieniem udziałów, akcji lub ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki do fundacji rodzinnej, nabywa ona status wspólnika tej spółki, co wpływa na zmianę jej beneficjentów rzeczywistych. W tym przypadku, do weryfikacji grona osób, które podlegają ujawnieniu w CRBR zastosowanie będą miały zasady ogólne w zakresie beneficjentów rzeczywistych osób prawnych, co znaczy, że beneficjentem rzeczywistym spółki, której udziały posiada fundacja rodzinna, będzie osoba fizyczna sprawująca kontrolę nad osobą prawną lub osobami prawnymi, którym łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji lub które łącznie dysponują więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym tej osoby prawnej, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu.
Ustawa o fundacji rodzinnej przyznaje fundatorom bardzo dużą swobodę w ułożeniu stosunków wewnętrznych fundacji, przez co faktyczna decyzyjność może być przyznana różnym organom. Osobami podlegającymi zgłoszeniu mogą być fundator, członkowie zarządu lub członkowie zgromadzenia beneficjentów, w zależności od tego, jak statut fundacji rodzinnej reguluje kompetencje tych organów. Dlatego dla prawidłowej aktualizacji danych spółki w CRBR po wniesieniu jej udziałów od fundacji rodzinnej, niezbędna jest szczegółowa analiza statutu tej fundacji. Dobrze mieć przy tym na uwadze, że nawet gdy samo grono beneficjentów rzeczywistych spółki nie ulegnie zmianie, zgłoszeniu będą podlegały zmiany w zakresie uprawnień tych osób ujawnione w rejestrze.
Katarzyna Rozenberg
Radca prawny w Mariański Group