Spis mienia jest wewnętrznym dokumentem fundacji, który sporządza się w formie pisemnej. Wspominany spis warunkuje możliwość powstania fundacji rodzinnej i to na fundatorze początkowo spoczywa obowiązek jego przygotowania. Fundator, zgodnie z ustawą o fundacji rodzinnej, zobligowany jest do sporządzenia spisu mienia wnoszonego do fundacji rodzinnej na pokrycie funduszu założycielskiego. Należy każdorazowo pamiętać o realizacji wspomnianego obowiązku, ponieważ Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim (prowadzący Rejestr Fundacji Rodzinnych) w większości przypadków wzywa do przedłożenia spisu mienia na etapie rejestracji fundacji lub zmiany jej danych, mimo iż ustawa nie nakłada na wnioskodawcę takiej powinności.
Jakie elementy powinien zawierać spis mienia fundacji rodzinnej?
Ustawa o fundacji rodzinnej wprost wskazuje jakie elementy musi zawierać przedmiotowy spis. Zgodnie z dyspozycją zawartą w art. 27 ustawy, dokument ten powinien określać:
- prawa majątkowe wniesione przez fundatora albo osoby inne niż fundator do fundacji rodzinnej;
- osobę wnoszącą mienie;
- rodzaj każdego z wniesionych składników mienia;
- wartość każdego z wniesionych składników mienia w wysokości określonej według stanu i cen z chwili ich wniesienia;
- wartość podatkową każdego z wniesionych składników mienia;
- proporcję wartości mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przez każdego z fundatorów lub przez fundację rodzinną.
Wartość rynkowa oraz wartość podatkowa mienia
Przez wartość mienia wniesionego do fundacji rodzinnej albo mienia fundacji należy rozumieć wartość rynkową składników wniesionego mienia (w innej formie niż pieniądze), ustaloną na dzień wniesienia mienia, przy uwzględnieniu zasad określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT). Należy w tym miejscu odwołać się do cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami, prawami lub usługami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca zbycia albo świadczenia. Pomocne mogą okazać się także przepisy traktujące o warunkach ustalania cen transferowych. W praktyce możliwością wiarygodnego określenia wartości rynkowej rzeczy, czy praw jest określenie jej na podstawie opinii rzeczoznawcy. Co istotne wartość rynkowa ma doniosłe znaczenie dla oszacowania proporcji mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przez każdego z fundatorów lub przez fundację rodzinną.
Natomiast wartością podatkową mienia jest wartość niezaliczona uprzednio do kosztów uzyskania przychodów, jaka zostałaby przyjęta przez fundatora za taki koszt, gdyby składnik ten został przez niego odpłatnie zbyty bezpośrednio przed wniesieniem go do fundacji, nie wyższą od wartości rynkowej tego mienia. Tym samym należy ustalić jaki koszt uzyskania przychodu przyjąłby fundator gdyby np. udziały wniesione do fundacji rodzinnej podlegałby wówczas sprzedaży. Wartość podatkowa mienia służy ustaleniu podstawy opodatkowania fundacji podatkiem dochodowym od osób prawnych (CIT), gdy po rozwiązaniu fundacji rodzinnej mamy do czynienia z wydaniem mienia – w przypadku rozwiązania fundacji rodzinnej przychód odpowiadający wartości mienia przy rozwiązaniu fundacji pomniejsza się o wartość podatkową mienia wniesionego przez fundatora lub fundatorów.
Proporcja wartości mienia
Kolejnym wymaganym elementem spisu mienia jest określenie proporcji wartości mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przez każdego z fundatorów lub przez fundację rodzinną. Proporcję wskazuje się każdorazowo w przypadku wniesienia mienia do fundacji rodzinnej. Wspomniana proporcja określana jest dla celów podatkowych i ma znaczenie przy otrzymaniu mienia, czy składników majątkowych z fundacji. Proporcja mienia bezpośrednio wpływa m.in. na uprawnienie do zwolnienia z PIT przychodów beneficjentów fundacji z tytułu świadczeń, którzy to beneficjenci należą do „zerowej” grupy podatkowej względem fundatora (są to: małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha).
Wspomnianą proporcję, określa się w części, w jakiej pozostaje suma wartości składników mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przypadająca na tego fundatora lub fundację rodzinną do wartości sumy mienia wniesionego przez wszystkich fundatorów i fundację rodzinną.
Należy również pamiętać o tym, że mienie wniesione do fundacji rodzinnej w drodze darowizny albo spadku przez fundatora lub jego małżonka, zstępnych, wstępnych lub rodzeństwo – uważa się za wniesione przez fundatora, natomiast przez inne osoby – uważa się za wniesione przez fundację rodzinną. Jednakże, gdy do fundacji rodzinnej mienie wnosi wspólny zstępny, wstępny albo rodzeństwo więcej niż jednego fundatora, mienie uważa się za wniesione przez wszystkich tych fundatorów w równych częściach.
Aktualizacja spisu mienia
Spis mienia należy aktualizować. Organem odpowiedzialnym za aktualizację spisu jest Zarząd. Co więcej, przy wnoszeniu mienia do fundacji rodzinnej, aktualizacja powinna być dokonana niezwłocznie.
Dlaczego aktualizacja i prawidłowe sporządzenie spisu mienia jest istotne?
Zgodnie z art. 84 ustawy o fundacji rodzinnej na żądanie organu Krajowej Administracji Skarbowej fundacja rodzinna przekazuje w terminie wyznaczonym przez organ KAS, nie krótszym niż 14 dni od dnia doręczenia żądania, m.in. spis mienia. Jednocześnie brak uczynienia zadość temu obowiązkowi wiąże się z karą grzywny (od 240 stawek dziennych), która może zostać nałożona na osobę uprawnioną do prowadzenia spraw fundacji rodzinnej samodzielnie lub łącznie z innymi osobami lub do jej reprezentowania (najczęściej będą to członkowie Zarządu). Tej samej karze podlega także ten, kto utrudnia albo udaremnia wykonanie wspomnianego obowiązku.
Aktualnie wartość stawki dziennej grzywny wynosi od 10,00 zł do 2 000,00 zł, a tym samym dolny wymiar kary grzywny będzie wahał się pomiędzy 2 400,00 zł, a 480 000,00 zł. Natomiast najwyższa liczba stawek dziennych grzywny wynosi zasadniczo 540 (z wyłączaniem kary łącznej oraz nadzwyczajnego obostrzenia kary), a więc górny wymiar kary grzywny będzie wahał się najczęściej pomiędzy 5 400,00 zł, a 1 080 000,00 zł.
Warto również zauważyć, że przedmiot prawidłowego sporządzenia spisu mienia może być analizowany podczas audytu fundacji rodzinnej.
Podsumowanie
Spis mienia w fundacji rodzinnej ma niebagatelne znaczenie, dlatego należy każdorazowo pamiętać o obowiązku jego sporządzenia i aktualizowania. Konsekwencje wynikające z braku przygotowania wspomnianego dokumentu mogą być bardzo dotkliwe, zarówno na etapie ubiegania się o wpis fundacji do rejestru, jak i w czasie późniejszego funkcjonowania fundacji rodzinnej oraz realizacji celów tego podmiotu, związanych chociażby z wypłatą świadczeń na rzecz beneficjentów. W przypadku wątpliwość w zakresie prawidłowości przygotowania spisu mienia warto zasięgnąć pomocy zaufanego doradcy lub prawnika, który udzieli wsparcia na etapie sporządzania spisu i jego aktualizacji.